Il Corpus Inscriptionum Latinarum dall’analogico al digitale

Autori

  • Eleonora De Longis Istituto Italiano di Studi Germanici, Roma, Italia

Parole chiave:

Theodor Mommsen, Corpus Inscriptionum Latinarum, Fonti, EAGLE

Abstract

Il saggio riassume la storia del Corpus Inscriptionum Latinarum (CIL) dai primi momenti sotto il coordinamento di Theodor Mommsen fino a oggi. Si concentra in particolare sulla digitalizzazione dei volumi pubblicati fino al 1940 e non coperti da copyright, che possono essere consultati liberamente nel database del Deutsches Archäologisches Institut https://arachne.dainst.org/. La transizione del CIL nell'ambiente digitale è focalizzata nel contesto delle attuali politiche e metodologie sviluppate nel campo delle digital humanities che hanno generato le più recenti e importanti banche dati relative alle fonti archeologiche ed epigrafiche. In particolare, viene citato EAGLE (Europeana Network of Ancient Greek and Latin Epigraphy), un portale ad accesso libero per l'epigrafia antica. Si tratta di una rete di buone pratiche cofinanziata dalla Commissione europea, nell'ambito del programma di sostegno alla politica delle tecnologie dell'informazione e della comunicazione.

Riferimenti bibliografici

“Arachne.” n.d. Consultato il 27 agosto 2023. https://arachne.dainst.org/.Corpus Inscriptionum Latinarum. n.d. “Archivum Corporis Electronicum.” Consultato il 27 agosto 2023. https://CIL.bbaw.de/ace/search?page=1.

Berti, Monica. 2023. “L’antichità greco-romana e le tecnologie digitali.” In Digital Humanities. Metodi, strumenti, saperi, a cura di Fabio Ciotti, 312-24. Roma: Carocci.

Bots, Hans e Françoise Waquet. 2005. La Repubblica delle lettere. Bologna: il Mulino.

Buonocore, Marco. 2017. “Theodor Mommsen in Italia tra codici e biblioteche.” Accademie & Biblioteche d’Italia, n.s., 12: 7-13.

Buonocore, Marco. 2019. “Bibliotheca epigraphica manuscripta: dal 1881 a oggi.” In Altera pars laboris. Studi sulla tradizione manoscritta delle iscrizioni antiche, a cura di Lorenzo Calvelli, Giovannella Cresci Marrone e Alfredo Buonopane, 75-95. Venezia: Edizioni Ca’ Foscari.

Castellucci, Paola. 2023. “Cultura open e cittadinanza scientifica.” In Digital Humanities. Metodi, strumenti, saperi, a cura di Fabio Ciotti, 214-25. Roma: Carocci.

Cavedoni, Venanzio Celestino. 1848. “Letteratura.” Bullettino dell’Instituto di Corrispondenza Archeologica. https://archive.org/details/bullettinodellin1848inst/page/100/mode/2up.

Cayless, Hugh, Charlotte Roueché, Tom Elliott, and Gabriel Bodard. 2009. “Epigraphy in 2017.” Digital Humanities Quarterly 3 (1). http://www.digitalhumanities.org/dhq/vol/3/1/000030/000030.html.

CIL. 1873. Corpus Inscriptionum Latinarum: Inscriptiones Asiae, provinciarum Europae Graecarum, Illyrici Latinae. Pars I: Inscriptiones Aegypti et Asiae. Inscriptiones provinciarum Europae Graecarum. Inscriptionum Illyrici partes I–V. Berolini: Apud Georgium Reimerum.

CIL. 1916. Corpus Inscriptionum Latinarum: Inscriptiones Africae latinae 4: Inscriptionum Africae proconsularis latinarum supplementum alterum. Berolini: Apud Georgium Reimerum.

CIL. 2018-2022. Corpus Inscriptionum Latinarum: Inscriptiones Calabriae, Apuliae, Samnii, Sabinorum, Piceni Latinae. Supplementi pars I:Regio Italiae quarta. Berlin: De Gruyter.

Dohnicht, Marcus. 2000. Zusammenstellung der diakritischen Zeichen zur Wiedergabe der lateinischen Inschrifttexte der Antike für den Unicode (Entwurft Juli 2000). https://web.archive.org/web/20060925011548/http://www.csad.ox.ac.uk/varia/unicode/Dohnicht.pdf.

Elliott, Tom, Gabriel Bodard, Hugh Cayless, et al. 2006-2022. EpiDoc: Epigraphic Documents in TEI XML. https://epidoc.stoa.org/.

Felle, Antonio Enrico. 2012. “Esperienze diverse e complementari nel trattamento digitale delle fonti epigrafiche: il caso di EAGLE ed EpiDoc.” In Diritto romano e scienze antichistiche nell’era digitale. Convegno di studio (Firenze, 12-13 settembre 2011), Torino 2012, a cura di Nicola Palazzolo. Torino: G. Giappichelli Editore. http://terraitalia.altervista.org/materiali/articoli/2012_Felle_in_Convegno_Firenze%20.pdf.

Fless, Friederike, Peter Baumeister, Benedikt Boyxen, Camilla Colombi, Benjamin Ducke, Martina Düntzer, Reinhard Förtsch, Jana Littmann, Fabian Riebschläger, Henriette Senst, et al. 2021. “Die iDAI.World Vor Dem Hintergrund Der Neuen Digitalgesetze.” Forum for Digital Archaeology and Infrastructure, no. 1 (Juni):1–51. https://publications.dainst.org/journals/FdAI/article/view/3600/7202.

Gregori, Gian Luca. 2016. “In memoriam Silvio Panciera (Venezia 21.3.1933 - Roma 16.8.2016).” Palaeohispanica 16: 21-26.

Mommsen, Theodor. 1843. De Collegiis et sodaliciis Romanorum. Kiliae: Libraria Schwersiana. https://www.digitale-sammlungen.de/en/details/bsb10254472.

Mommsen, Theodor. 1844. Die römischen Tribus in administrativer Beziehung. Altona: Hammerich. https://www.digitale-sammlungen.de/en/details/bsb10565724.

Mommsen, Theodor. 1847. “Über Plan und Ausführung eines Corpus Inscriptionum Latinarum.” https://CIL.bbaw.de/fileadmin/user_upload/Mommsens_Plan.pdf.

Mommsen, Theodor. 2017. Lettere di Theodor Mommsen agli Italiani, a cura di Marco Buonocore. Città del Vaticano: Biblioteca Apostolica Vaticana.

Orlandi, Silvia. 2016. “EAGLE: dalla nascita di un’idea alla realizzazione di un progetto.” Forma Urbis 21 (1): 4-7.

Orlandi, Silvia. 2023. “L’epigrafia di fronte alla sfida del digitale.” In Digital Humanities. Metodi, strumenti, saperi, a cura di Fabio Ciotti, 337-50. Roma: Carocci.

Panciera, Silvio, and Silvia Orlandi. 2017. “EAGLE: Past, Present and Future.” In Digital and Traditional Epigraphy in Context. Proceedings of the EAGLE 2016 International Conference, 1-10. Roma: Sapienza Università Editrice.

Prandoni, Claudio. 2016. “The EAGLE portal.” In Digital and Traditional Epigraphy in Context. Proceedings of the EAGLE 2016 International Conference, 173-86. Roma: Sapienza Università Editrice.

Projets et rapports relatifs à la publication d’un recueil général d’épigraphie latine. 1844. Paris: Didot frères.

Rossi, Irene. 2020. “Qualitative and quantitative approaches in digital epigraphy.” Archeologia e Calcolatori 31(1): 145-56.

Schmidt, Manfred G. 2007. Corpus Inscriptionum Latinarum. Berlin: Brandeburgische Akademie der Wissenschaften.

Terras, Melissa, and Gregory Crane, edited by. 2010. Changing the Center of Gravity: Transforming Classical Studies Through Cyberinfrastructure, 203-22. Piscataway, NJ: Gorgias Press.

Tucci, Walter. 2018. “Il Manifesto della Public History italiana.” https://aiph.hypotheses.org/3193.

Verrecchia, Anacleto. 1980. “Introduzione.” In Viaggio in Italia, 1844-1845 / Theodor Mommsen, XIV-XV. Torino: Fogola.

Wickert, Lothar. 1964. Theodor Mommsen: eine Biographie, 2: Wanderjahre: Frankreich und Italien. Frankfurt am Main: Klostermann.

Waquet, Françoise. 2004. Latino. L’impero di un segno. XVI-XX secolo. Milano: Feltrinelli.

##submission.downloads##

Pubblicato

30-12-2023

Fascicolo

Sezione

Contributi

Articoli simili

1 2 3 > >> 

Puoi anche Iniziare una ricerca avanzata di similarità per questo articolo.